Thế nào là ô nhiễm môi trường? Nguyên nhân, tác hại & cách khắc phục

Hiểu thế nào là ô nhiễm môi trường để ý thức được những tác động của hiện tượng này đến cuộc sống và sự sinh tồn của con người trên Trái Đất. Vấn đề này còn sự chung tay và góp sức của mỗi cá nhân thuộc các quốc gia, tổ chức trên toàn thế giới.

Thế nào là ô nhiễm môi trường?

Ô nhiễm môi trường là sự thay đổi bất lợi của các thành phần tự nhiên trong môi trường (đất, nước, không khí, sinh vật sống và tài nguyên thiên nhiên) do các yếu tố bên ngoài, thường là do con người gây ra.

Những thay đổi này dẫn đến sự mất cân bằng sinh thái, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người và các sinh vật khác, đồng thời làm suy thoái môi trường sống.

Các yếu tố trực tiếp ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường trên Trái Đất có thể bao gồm: khí thải xe cộ, chất thải công nghiệp, rác thải sinh hoạt, chất phóng xạ, thuốc trừ sâu, nhiệt lượng… Đặc biệt, trong thời kỳ công nghiệp phát triển như hiện nay, các nhân tố này càng làm nghiêm trọng hơn tình trạng ô nhiễm môi trường toàn cầu.

Ngoài ra, đây cũng là nguyên nhân gây ra hiện tượng thời tiết cực đoan, ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời sống con người và sinh vật trên Trái Đất.

Nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường chủ yếu do hai tác nhân chính gây ra: con người và tự nhiên. Trong đó, hoạt động của con người (công nghiệp hoá – hiện đại hoá và khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên) thường nghiêm trọng hơn so với tự nhiên.

Ô nhiễm môi trường do hoạt động con người

Con người là nhân tố chính gây ra ô nhiễm trên toàn thế giới. Quá trình công nghiệp hóa đã sản sinh ra hàng ngàn nhà máy, xí nghiệp… thải ra lượng lớn khí độc hại, bụi mịn, nước thải công nghiệp chưa qua xử lý.

Các hoạt động giao thông vận tải của con người cũng có tác động tiêu cực tới Trái Đất. Khí thải từ xe cộ, đặc biệt là các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch gây ra ô nhiễm không khí.

Nguồn nước và đất hiện nay cũng đang trong tình trạng báo động do hoạt động sản xuất nông nghiệp như sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật tràn lan gây ô nhiễm nguồn nước và đất.

Rác thải sinh hoạt, nước thải sinh hoạt hay các hoạt động khai thác khoáng sản, chặt phá rừng, khai thác nước ngầm quá mức cũng là nguyên nhân ô nhiễm môi trường chủ yếu khiến cho tình trạng này trở nên báo động.

Yếu tố tự nhiên

Những thiên tai như lũ lụt, hạn hán, bão, động đất… cũng có có thể gây ô nhiễm môi trường do lũ cuốn trôi rác thải, hóa chất độc hại…

Chất lượng không khí bị ảnh hưởng bởi hoạt động của núi lửa như phun trào tro bụi, khí độc… Tài nguyên đất và nước có thể bị ảnh hưởng khi có sấm sét gây ra hiện tượng hóa học trong khí quyển, tạo thành mưa axit.

Dân số gia tăng nhanh chóng

Sự bùng nổ dân số, đô thị hoá diễn ra nhanh chóng cũng là nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường. Dân số đông đúc dẫn đến nhu cầu khai thác tài nguyên thiên nhiên, sử dụng năng lượng, thực phẩm… tăng cao dẫn đến gia tăng lượng chất thải, khí thải.

Quy trình xử lý chất thải

Quy trình xử lý chất thải chưa hoàn thiện, thiếu hiệu quả khiến lượng lớn chất thải độc hại được xả trực tiếp ra môi trường. Hệ thống thu gom, vận chuyển rác thải chưa đáp ứng nhu cầu, dẫn đến tình trạng người dân xả rác bừa bãi.

Con người thiếu ý thức trong việc phân loại rác thải, tái chế rác thải cũng là nguyên nhân khiến môi trường rơi vào tình trạng báo động đỏ.

Các loại ô nhiễm môi trường cần biết

Môi trường sống của chúng ta đang phải đối mặt với nhiều vấn đề ô nhiễm nghiêm trọng, các loại ô nhiễm môi trường điển hình hiện nay bao gồm:

Ô nhiễm môi trường đất

Nguyên nhân chính dẫn đến ô nhiễm môi trường đất là do hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, khai thác khoáng sản, sử dụng hóa chất độc hại, rác thải sinh hoạt…

Hậu quả là tài nguyên đất bị thoái hoá, mất đi các chất khoáng có lợi cho thực vật dẫn tới giảm năng suất cây trồng, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.

Ô nhiễm môi trường nước

Ô nhiễm môi trường nước là hiện tượng xảy ra khi nước thải, rác thải, hoá chất độc hại từ hoạt động sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp chưa qua xử lý xâm lấn vào nguồn nước tự nhiên.

Nước bị ô nhiễm bởi các sinh vật, vi khuẩn, các chất có hại hoà tan có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Ô nhiễm không khí

Khí Hậu Việt phân tích một bài viết riêng dành cho vấn đề ô nhiễm không khí tại đây: https://khihauviet.com/o-nhiem-khong-khi-la-gi/

Tác hại của ô nhiễm môi trường gây ra

Vấn đề ô nhiễm môi trường đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt của đời sống con người. Những tác hại to lớn của nó thể hiện rõ ràng qua các khía cạnh sau:

Tác động đến sức khoẻ con người

Con người là nhân tố đầu tiên phải gánh chịu hậu quả của ô nhiễm môi trường. Bao gồm các vấn đề về sức khỏe con người, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp nghiêm trọng (viêm phổi, hen suyễn, ung thư phổi, viêm phế quản mãn tính…).

Môi trường không đảm bảo khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn, đặc biệt là trẻ em và người già. Một số chất ô nhiễm như chì, thủy ngân, benzen… có khả năng gây ung thư cao. Thực phẩm từ môi trường không an toàn cũng có thể gây ra các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tăng huyết áp…

Làm giảm đa dạng sinh học

Ô nhiễm môi trường là nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm và tuyệt chủng của nhiều loài động thực vật trên Trái Đất. Nó làm thay đổi môi trường sống của các loài sinh vật, gây mất cân bằng hệ sinh thái. Ngoài ra, ô nhiễm còn gây ảnh hưởng tới chất lượng thức ăn và nguồn nước của nhiều loài động vật trong tự nhiên.

Thiệt hại về kinh tế

Tác hại của ô nhiễm môi trường cũng thể hiện ở mặt kinh tế. Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí, gây ra hiện tượng ăn mòn công trình, giảm tuổi thọ của các công trình xây dựng.

Ngoài ra, ngành nông nghiệp cũng bị thiệt hại do chất lượng đất, nước, không khí không đảm bảo làm giảm năng suất cây trồng. Hơn nữa, chi phí điều trị các bệnh do vi khuẩn, vi rút ô nhiễm gây ra ngày càng tăng, gây gánh nặng cho ngân sách nhà nước và người dân.

Môi trường ô nhiễm khiến du khách e ngại, ảnh hưởng đến ngành du lịch của quốc gia. Bên cạnh đó, hiện tượng này còn có thể làm hư hại các di tích lịch sử, văn hóa, gây mất mát về giá trị văn hóa.

Cần làm gì để giảm thiểu ô nhiễm môi trường

Thực trạng ô nhiễm môi trường đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, đe dọa tới sức khoẻ con người, hệ sinh thái và sự phát triển kinh tế – xã hội. Mỗi cá nhân và cộng đồng cần chung tay hành động với những giải pháp thiết thực sau:

Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường

Mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức về thế nào là ô nhiễm môi trường và tầm quan trọng của bảo vệ môi trường, trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ môi trường sống. Chúng ta cần thay đổi thói quen sinh hoạt như sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường thay vì túi nilon, tiết kiệm điện nước, phân loại rác thải…

Ngoài ra, nên hạn chế sử dụng phương tiện giao thông cá nhân, sử dụng phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, xe đạp…

Áp dụng các công nghệ tiên tiến trong sản xuất

Cách khắc phục ô nhiễm môi trường trong các hoạt động công nghiệp đó là sử dụng các công nghệ tiên tiến để giảm thiểu lượng khí thải, chất thải ra môi trường. Các doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng các công nghệ sản xuất sạch, ít gây ô nhiễm môi trường.

Quy trình xử lý chất thải nên áp dụng các phương pháp xử lý chất thải tiên tiến, đảm bảo an toàn cho môi trường.

Trồng cây xanh

Giải pháp ô nhiễm môi trường hiệu quả nhất đó là tăng cường trồng cây xanh ở mọi nơi. Cây xanh giúp thanh lọc không khí, giảm ô nhiễm môi trường, tạo cảnh quan đẹp.

Mỗi cá nhân nên tích cực tham gia các chương trình trồng cây xanh do chính quyền địa phương tổ chức hoặc tự tổ chức trồng cây xanh tại nhà, nơi công cộng.

Sử dụng năng lượng tái tạo

Sử dụng năng lượng tái tạo là một giải pháp thiết yếu để giảm thiểu ô nhiễm môi trường và chống biến đổi khí hậu. Năng lượng tái tạo bao gồm các nguồn năng lượng tự nhiên, dồi dào và không bao giờ cạn kiệt như năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thủy điện, năng lượng sinh học và địa nhiệt.

So với các nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí đốt, năng lượng tái tạo có nhiều ưu điểm vượt trội. Chẳng hạn như nó không thải ra khí CO2 và các khí độc hại khác trong quá trình sản xuất năng lượng, là nguồn tài nguyên dồi dào và không bao giờ cạn kiệt, đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài….

Lời kết

Nắm rõ thế nào là ô nhiễm môi trường để thực hiện những biện pháp nhằm giảm thiểu tác động của nó tới đời sống của chúng ta. Bảo vệ môi trường là trách nhiệm chung của mỗi cá nhân, tổ chức và cộng đồng nhằm hướng tới một xã hội xanh – sạch – đẹp trong tương lai.