Ô nhiễm không khí là gì? Nguyên nhân, ảnh hưởng & biện pháp khắc phục

Tìm hiểu ô nhiễm không khí là gì cũng như những hậu quả của vấn đề này để biết tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.  Đây là câu hỏi không ít người tự hỏi khi phải hít thở trong một môi trường ngột ngạt, nhiều bụi mịn như hiện nay.

Ô nhiễm không khí là gì?

Ô nhiễm không khí là hiện tượng các chất gây ô nhiễm xâm nhập vào bầu khí quyển, làm thay đổi thành phần hóa học tự nhiên của không khí. Các chất này gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người, môi trường sinh thái và góp phần vào hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Xem thêm: Chỉ số chất lượng không khí (AQI) cho biết điều gì?

Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí

Nguyên nhân ô nhiễm không khí đến từ rất nhiều nguồn bao gồm cả các hoạt động sinh hoạt, sản xuất của con người, tới những hoạt động của thiên nhiên.

Sản xuất công nghiệp gây ô nhiễm không khí

Các nhà máy, xí nghiệp đốt nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ để sản xuất năng lượng và hoạt động sản xuất. Việc làm này thải ra khói bụi, khí độc hại như SO2, NOx, CO, CO2 là một trong những nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí chính.

Các quá trình công nghệ cũng phát sinh nhiều chất ô nhiễm khác như kim loại nặng, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi gây ô nhiễm nghiêm trọng khu vực xung quanh.

Do hoạt động sản xuất nông nghiệp

Hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm tạo ra khí metan (CH4) và khí ammonia (NH3) gây mùi hôi khó chịu. Việc đốt rơm rạ sau mùa gặt cũng thải ra nhiều khói bụi và khí độc hại. Sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu tạo ra các chất ô nhiễm lơ lửng trong không khí.

Do phương tiện giao thông

Khói thải từ xe máy, ô tô chạy bằng xăng, dầu diesel chứa nhiều chất ô nhiễm như CO, NOx, VOCs, bụi nhỏ PM cực kỳ độc hại. Tại các đô thị lớn, giao thông vận tải chiếm đến 70% lượng ô nhiễm không khí. Tiếng ồn giao thông cũng là một dạng ô nhiễm.

Thu gom, xử lý rác thải không đúng cách

Thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt không đúng quy trình sẽ tạo mùi hôi khó chịu, phát tán mầm bệnh. Đặc biệt, việc đốt rác thải không kiểm soát thải ra nhiều khói độc hại. Các bãi rác lớn cũng tạo ra khí metan và nhiều loại khí nhà kính khác khiến không khí bị ô nhiễm.

Các hiện tượng tự nhiên gây ô nhiễm không khí

Cháy rừng tự nhiên hay do con người gây ra thải ra lượng lớn khói bụi, khí CO2. Bão cát ở vùng khô hạn cuốn theo nhiều hạt bụi làm ô nhiễm môi trường không khí. Hoạt động của núi lửa, nguồn nước khoáng nóng cũng phát tán các khí SO2, H2S… gây ô nhiễm. Tuy nhiên, nguồn ô nhiễm này thường mang tính chất tạm thời và địa phương.

Hậu quả của ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe con người, môi trường tự nhiên và nền kinh tế.

Tác hại đối với sức khỏe con người

Hít thở không khí ô nhiễm có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là các bệnh liên quan đến hệ hô hấp và tim mạch. Các chất ô nhiễm như khí NO2, SO2, ozone và các hạt siêu nhỏ có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây ra các triệu chứng như ho, khó thở và viêm phế quản mạn tính. Ngoài ra, ô nhiễm không khí cũng được cho là nguyên nhân gây ra các bệnh ung thư, đột quỵ và bệnh tim.

Tác động đến môi trường tự nhiên

Không khí bị ô nhiễm gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường tự nhiên. Các chất ô nhiễm như khí nhà kính, axit và kim loại nặng có thể làm tổn hại đến hệ sinh thái, gây ra hiệu ứng nhà kính, làm cạn kiệt tầng ozon và ô nhiễm nguồn nước. Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn làm giảm chất lượng đất trồng và gây hại cho cây cối, từ đó ảnh hưởng đến an ninh lương thực.

Tác động kinh tế

Không khí bị ảnh hưởng xấu cũng gây ra những hậu quả kinh tế đáng kể. Chi phí y tế cho điều trị các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí rất cao, dẫn đến tổn thất về sức khỏe và năng suất lao động. Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí cũng làm giảm hiệu quả sản xuất nông nghiệp và gây thiệt hại cho các ngành công nghiệp nhạy cảm với chất lượng không khí. Điều này có thể dẫn đến sự suy giảm tăng trưởng kinh tế.

Tìm hiểu độ ẩm không khí là gì và tác động của ô nhiễm không khí đến độ ẩm.

Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí

Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí đang là một trong những vấn đề cấp bách nhất mà chúng ta cần giải quyết, khi hiện tượng này ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của thiên nhiên, đời sống sinh hoạt con người.

Kiểm soát nghiêm ngặt nguồn thải công nghiệp

Nguồn rác thải công nghiệp là một trong những nguyên nhân lớn nhất gây ra ô nhiễm môi trường. Kiểm soát nghiêm ngặt nguồn rác thải bằng cách:

• Đặt ra các quy chuẩn, tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt cho các nhà máy, xí nghiệp.
• Yêu cầu các cơ sở sản xuất lắp đặt hệ thống xử lý khí thải hiệu quả trước khi thải ra môi trường.
• Áp dụng công nghệ sạch, thân thiện môi trường để giảm thiểu lượng chất thải.
• Chuyển đổi sử dụng nhiên liệu sạch hơn như khí đốt tự nhiên, năng lượng tái tạo.

Kiểm soát ô nhiễm từ giao thông vận tải

Bên cạnh rác thải, các phương tiện giao thông cũng góp phần gây ra vấn nạn ô nhiễm môi trường.

• Phát triển hệ thống giao thông công cộng hiệu quả để hạn chế phương tiện cá nhân.
• Đẩy mạnh nghiên cứu và sử dụng phương tiện chạy bằng năng lượng điện, hydro.
• Kiểm soát chặt chẽ khí thải của phương tiện giao thông qua đăng kiểm định kỳ.
• Cấm hoàn toàn phương tiện gây ô nhiễm nghiêm trọng lưu thông tại các đô thị lớn.

Quản lý chất thải rắn đúng cách

Chất thải rắn vốn rất khó phân hủy, bên cạnh đó việc giải quyết các loại chất thải này không đúng cách cũng gây ra tác động xấu tới môi trường.

• Xây dựng các nhà máy xử lý rác thải đạt tiêu chuẩn, tránh đốt rác bừa bãi.
• Tăng cường tái chế, tái sử dụng chất thải để giảm lượng rác cần xử lý.
• Hạn chế sử dụng các vật liệu khó phân hủy, thân thiện với môi trường.

Nâng cao ý thức cộng đồng

Ý thức con người được coi là nhân tố quyết định tới việc hạn chế ô nhiễm môi trường.

• Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về thực trạng ô nhiễm không khí.
• Khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông xanh, năng lượng tái tạo.
• Vận động trồng thêm cây xanh giúp hấp thụ khí CO2 và các chất ô nhiễm khác.

Tăng cường hợp tác quốc tế

Hợp tác quốc tế góp phần mạnh mẽ trong công cuộc kiểm soát ô nhiễm, nhiều quốc gia đang triển khai bằng cách:

• Thực thi các cam kết, công ước quốc tế về kiểm soát ô nhiễm không khí.
• Trao đổi công nghệ, kinh nghiệm giữa các quốc gia trong lĩnh vực này.
• Đầu tư nguồn lực cho các nước đang phát triển để giảm phát thải khí nhà kính.

Q&A

Ô nhiễm không khí ở Việt Nam là một vấn đề nghiêm trọng trong những năm gần đây. Đáng buồn hơn khi tại các thành phố lớn hiện tượng này xảy ra càng nghiêm trọng hơn.

Mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội hiện nay

Mức độ ô nhiễm không khí Hà Nội hiện nay ở mức cao và đáng báo động theo số liệu của các cơ quan chức năng:

• Chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội thường xuyên vượt ngưỡng không khí kém (trên 200) trong nhiều ngày trong năm, đặc biệt vào mùa khô và mùa đông. Trong năm 2024, có 145 ngày AQI ở mức kém.
• Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm 2024 là 53,9 μg/m3, gấp gần 3 lần giới hạn an toàn của WHO (15 μg/m3). Có những ngày nồng độ PM2.5 lên tới 150-200 μg/m3.

Mức độ ô nhiễm không khí ở TP.HCM

Mức độ ô nhiễm không khí ở TP.HCM hiện nay ở mức cao và đáng lo ngại theo các số liệu:

• Chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình năm 2024 tại TP.HCM là trên 100, thuộc ngưỡng không khí kém (AQI 100-150). Có nhiều ngày AQI vượt ngưỡng không khí kém, lên mức không tốt cho sức khỏe.
• Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm 2024 là 34,8 μg/m3, gấp đôi ngưỡng an toàn của WHO (15 μg/m3). Tại một số khu vực, PM2.5 lên tới 50-70 μg/m3.

Lời kết

Ô nhiễm không khí là gì và những hậu quả nghiêm trọng đến cuộc sống con người cũng như Trái Đất đã được tổng hợp. Các biện pháp giảm thiểu tác động của tình trạng này chủ yếu đến từ ý thức của mỗi người dân và sự vào cuộc của các cơ quan có thẩm quyền mới cải thiện được.

Cập nhật thông tin khí hậu Việt Nam mới nhất, đầy đủ và chính xác tại địa chỉ https://khihauviet.com/