Nạn chặt phá rừng: Nguyên nhân, thực trạng & biện pháp phòng tránh

Tìm hiểu nạn chặt phá rừng để biết được nguyên nhân, thực trạng, hậu quả và biện pháp phòng tránh vấn đề nhức nhối này.

Tình trạng chặt phá rừng ở Việt Nam hiện nay

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ trong việc bảo vệ và phát triển rừng. Song thực trạng nạn phá rừng đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng ở Việt Nam hiện nay. Những “con số biết nói” về tình trạng chặt phá rừng đáng báo động ở nước ta là minh chứng rõ ràng nhất.

Tại Tây Nguyên, theo báo cáo của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) năm 2022, khu vực này đã mất khoảng 545.000 ha rừng tự nhiên trong giai đoạn 2000 – 2020, tương đương 14% diện tích rừng. Nguyên nhân chủ yếu là do khai thác gỗ trái phép, phá rừng làm nương rẫy và trồng cây công nghiệp.

Tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Điện Biên, Sơn La, nạn phá rừng để trồng cây keo, cây cao su và khai thác gỗ trái phép vẫn diễn ra phổ biến. Theo Tổng cục Lâm nghiệp, chỉ trong năm 2021, toàn bộ các tỉnh Tây Bắc đã xảy ra gần 6.000 vụ phá rừng, thiệt hại hơn 1.200 ha rừng tự nhiên.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, theo Bộ Tài nguyên Môi trường, diện tích rừng ngập mặn đã suy giảm 30% trong vòng 20 năm qua do bị chuyển đổi mục đích sử dụng đất, khai thác gỗ và nuôi tôm không bền vững.

Ngoài ra, tại các vùng rừng khác như Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, vẫn xảy ra nạn phá rừng nhỏ lẻ, không kiểm soát hết được do lực lượng bảo vệ rừng chưa đủ mạnh.

Tìm hiểu vai trò của rừng đối với khí hậu và đời sống con người

Việc phá rừng dẫn đến hậu quả gì?

Thông tin về hậu quả của việc chặt phá rừng đang là nội dung được rất nhiều người quan tâm. Đây là một vấn nạn gây ra rất nhiều tác động xấu tới môi trường có thể kể đến như:

Phá rừng gây mất cân bằng sinh thái

Rừng là môi trường sống của hàng triệu loài sinh vật. Tác hại của việc phá rừng làm các quần xã động thực vật bị tác động nặng nề, dẫn đến tình trạng suy giảm đa dạng sinh học nghiêm trọng. Nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng cao do mất môi trường sống. Các mối quan hệ dinh dưỡng, chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái rừng cũng bị phá vỡ, gây mất cân bằng sinh thái.

Biến đổi khí hậu

Rừng đóng vai trò hấp thụ và lưu trữ khí carbon dioxide – một trong những nguyên nhân gây hiệu ứng nhà kính và nóng lên toàn cầu. Khi tàn phá rừng, lượng khí CO2 không được hấp thụ, thay vào đó là phát tán ra môi trường. Điều này góp phần làm trầm trọng thêm hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Chặt phá rừng làm xói mòn đất

Rừng có tác dụng bảo vệ đất, chống xói mòn. Hậu quả của việc chặt phá rừng khiến lớp đất mặt không còn được che phủ, dễ bị xói mòn và cuốn trôi bởi mưa, gió. Tình trạng đất bị xói mòn làm giảm chất lượng đất, đất đai kém màu mỡ, khó khăn cho sản xuất nông nghiệp.

Ảnh hưởng kinh tế xã hội

Hậu quả của phá rừng cũng gây nhiều tác động xấu đến kinh tế và đời sống xã hội. Các cộng đồng dân cư sống dựa vào tài nguyên rừng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi thiếu nguồn nước, lâm sản. Ngành lâm nghiệp cũng mất đi nguồn nguyên liệu gỗ và lâm sản. Nạn lũ quét và hiện tượng sạt lở đất do mất rừng cũng gây thiệt hại về người và của.

Cách đối phó với nạn chặt phá rừng

Để giảm tác động của hiện tượng này tới môi trường, các giải pháp khắc phục nạn phá rừng được đề xuất như sau:

Hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng

Hiện nay, ở Việt Nam hệ thống pháp luật bảo vệ rừng chưa được hoàn thiện. Vì vậy, bước đầu tiên chúng ta cần làm là hoàn thiện chính sách bảo vệ rừng.:

• Ban hành và thực thi nghiêm các chính sách, luật lệ về quản lý, bảo vệ rừng.
• Quy định rõ ràng trách nhiệm và xử phạt nghiêm minh các hành vi phá rừng trái phép

Tăng cường lực lượng kiểm lâm và giám sát chặt chẽ

Các tổ công tác tuần tra, giám sát rừng cần được tăng cường lực lượng mạnh mẽ hơn bằng cách:

• Đầu tư trang thiết bị, phương tiện hiện đại để tuần tra, giám sát rừng.
• Tăng cường nhân lực, đào tạo đội ngũ kiểm lâm chuyên nghiệp.
• Ứng dụng công nghệ số, viễn thám để giám sát diện tích rừng từ xa.

Nâng cao ý thức cộng đồng

Ý thức của cộng đồng về rừng là yếu tố quyết định trong công tác bảo vệ rừng.

• Đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục về tầm quan trọng của rừng.
• Khuyến khích người dân tham gia bảo vệ rừng, quản lý rừng cộng đồng.
• Cung cấp kiến thức, kỹ năng sinh kế thay thế để giảm áp lực lên rừng.

Hợp tác quốc tế

Hợp tác quốc tế là phần không thể thiếu để ngăn chặn, triệt phá đường dây buôn bán gỗ qua biên giới.

• Tăng cường hợp tác giữa các quốc gia để ngăn chặn buôn bán gỗ bất hợp pháp xuyên biên giới.
• Huy động nguồn lực tài chính, kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế cho hoạt động bảo vệ và trồng rừng.

Đẩy mạnh trồng rừng mới và trồng rừng thay thế

Tích cực trồng rừng mới, nhanh chóng phủ xanh đồi trọc là một trong những hoạt động quan trọng nhất để bảo vệ rừng.

• Thực hiện các chương trình trồng rừng quy mô lớn với các loài cây bản địa.
• Tạo cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và người dân trồng rừng, trồng cây xanh.

Tăng cường hợp tác và trách nhiệm của cộng đồng địa phương

Để giảm khối lượng công việc và công tác kiểm soát nạn chặt phá rừng hiệu quả hơn, chúng ta cần kết hợp trách nhiệm với mỗi cộng đồng địa phương riêng lẻ.

• Khuyến khích mô hình quản lý rừng cộng đồng, giao quyền sở hữu rừng cho người dân.
• Hỗ trợ các mô hình sinh kế thân thiện với môi trường rừng cho cộng đồng dân cư vùng rừng.

Với sự vào cuộc quyết liệt từ các cấp chính quyền, sự tham gia của cộng đồng và sự hợp tác quốc tế, tình trạng phá rừng sẽ từng bước được kiểm soát và ngăn chặn hiệu quả.

Lời kết

Nạn chặt phá rừng ngày càng trở thành vấn đề nhức nhối, nó không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường, đa dạng sinh vật học mà còn gián tiếp gây ra nhiều vấn đề sức khoẻ đối với con người.