Hiện tượng lũ lụt là gì? Thống kê các trận “đại hồng thuỷ” trong lịch sử

Hiểu rõ hiện tượng lũ lụt là gì giúp mọi người chủ động phòng chống và ứng phó hiệu quả với hiện tượng thời tiết cực đoan này, góp phần bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta và thế hệ mai sau.

Hiện tượng lũ lụt là gì?

Thực chất, lũ lụt là khái niệm dùng để chỉ hai hiện tượng tự nhiên thường gặp vào mùa bão ở Việt Nam: lũ và lụt. Hai hiện tượng này thường xuyên xảy ra vào cùng một thời điểm nên mới có tên gọi như vậy, chứ không hẳn là một khái niệm chung như nhiều người lầm tưởng. Có thể gọi lũ và lụt khi chúng xảy ra riêng rẽ với nhau.

Lũ là hiện tượng nước sông, hồ dâng cao đột ngột, tràn ngập một vùng đất, thường xảy ra ở các khu vực ven sông, suối, đồng bằng. Trong cơn lũ, nước dâng cao nhanh chóng, có dòng chảy mạnh, có khả năng cuốn trôi nhà cửa, cây cối. Lũ thường xảy ra do mưa lớn, xả lũ hồ chứa, tuyết tan,… và được chia thành 3 loại: lũ ống, lũ quét và lũ sông.

Lụt là tình trạng một vùng đất bị ngập nước trong một khoảng thời gian nhất định do nước không thể thoát kịp, thường xảy ra ở các khu vực trũng thấp, ven biển. Nước dâng cao chậm rãi, có dòng chảy yếu hoặc không có dòng chảy.

Tóm gọn lại, hiện tượng lũ lụt là gì? Lũ lụt là hiện tượng nước trong sông, hồ, biển dâng cao bất thường, tràn ngập một vùng đất. Dòng chảy mạnh cộng thêm mực nước cao gây ra tình trạng ngập úng cục bộ, vỡ đê bảo hộ… gây ra nhiều thiệt hại về người và của.

Xem thêm: Mùa lũ miền Trung vào tháng mấy?

Nguyên nhân gây ra lũ lụt là gì?

Bạn có bao giờ thắc mắc nguyên nhân gây ra lũ lụt là gì hay không? Hiện tượng tự nhiên này được hình thành dựa trên 3 yếu tố chính sau đây:

Ảnh hưởng của triều cường và bão

Khi triều cường kết hợp với nước biển dâng do biến đổi khí hậu, nước dâng cao tràn vào các khu vực ven biển, gây ngập lụt. Bão gây ra gió mạnh, sóng cao, nước biển dâng cao, kết hợp với triều cường dẫn đến lũ lụt ven biển.

Mưa lớn kéo dài gây ra lũ lụt

Những cơn mưa lớn kéo dài trong cơn bão ở những nơi có địa hình dốc, nhiều đồi núi sẽ gây ra lũ quét, sạt lở đất nguy hiểm. Lượng mưa lớn tích tụ ở khu vực đồng bằng, vùng trũng thấp dẫn đến hiện tượng ngập lụt cục bộ.

Mưa lớn xối xả trong thời gian ngắn khiến mực nước sông, hồ dâng cao nhanh chóng, vượt quá khả năng tiêu thoát của hệ thống thoát nước.

Ngoài ra, hiệu ứng El Nino cũng góp phần làm gia tăng cường độ và tần suất của lũ lụt ở miền Trung. Khi El Nino xuất hiện, lượng mưa tại khu vực này thường tăng cao hơn so với bình quân, dẫn đến nguy cơ lũ lụt nghiêm trọng hơn.

Tác động của con người

Hoạt động phá rừng bừa bãi của con người làm giảm khả năng giữ nước của đất, dễ dẫn đến lũ lụt khi có mưa lớn. Việc xây dựng đập, hồ chứa nước không đảm bảo an toàn có thể dẫn đến vỡ đê, gây lũ lụt.

Để phục vụ cho hoạt động khai thác cát, con người đã lấn chiếm sông, hồ làm thu hẹp dòng chảy, khiến nước không thể thoát kịp khi có mưa lớn. Những công trình bê tông hóa quá mức làm giảm diện tích đất thấm nước, dẫn đến ngập úng cục bộ khi có mưa bão.

Hậu quả của lũ lụt ở Việt Nam

Lũ lụt là một thiên tai thường xuyên xảy ra ở Việt Nam, đặc biệt là vào mùa mưa bão. Hậu quả của lũ lụt vô cùng nghiêm trọng, gây thiệt hại về người và tài sản, ảnh hưởng đến đời sống kinh tế – xã hội của đất nước.

Gây ra thiệt hại về người

Lũ lụt có thể gây ra thương vong, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của người dân. Nhiều người dân buộc phải di dời đến nơi an toàn, gây xáo trộn cuộc sống và ảnh hưởng đến công việc, học tập.

Thiên tai này có thể làm hư hại mùa màng, ảnh hưởng đến nguồn cung cấp lương thực, nước uống cho người dân. Nó còn tạo điều kiện cho muỗi, côn trùng phát triển, gây nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

Gây ra thiệt hại về tài sản

Lũ lụt gây hư hại hoặc phá hủy hoàn toàn nhà cửa, công trình giao thông, trường học, bệnh viện,… Nó có thể cuốn trôi tài sản như quần áo, đồ đạc, vật nuôi,…

Thiên tai này còn ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh, các ngành sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ,… Lũ lụt có thể cuốn theo rác thải, xác động vật chết, hóa chất,… gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai.

Gây thiệt hại về kinh tế – xã hội

Lũ lụt làm mất mát hoa màu, ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng nông nghiệp. Nó còn gây thiệt hại nặng nề cho cơ sở hạ tầng sản xuất như nhà kho, nhà máy, trang trại,…  Các hoạt động sản xuất, kinh doanh bị ngưng trệ, dẫn đến thất thu và giảm thu nhập.

Số lượng khách du lịch giảm ảnh hưởng đến doanh thu. Các cơ sở hạ tầng như khách sạn, khu nghỉ dưỡng, điểm tham quan,… bị thiệt hại kinh tế nặng nề.

Thiên tai này còn gây ra tình trạng thiếu lương thực, nước uống, người dân phải cư trú tại chỗ ở tạm bợ, điều kiện vệ sinh kém có nguy cơ phát triển dịch bệnh, những tệ nạn xã hội như trộm cắp, cướp giật ngày càng diễn ra nhiều hơn.

Ngoài ra, lũ lụt còn làm tăng gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Chính phủ phải chi trả toàn bộ chi phí cho công tác cứu trợ, hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, chi phí cho sửa chữa, phục hồi cơ sở hạ tầng bị hư hỏng…

Phòng tránh lũ lụt bằng cách nào?

Để giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt gây ra, cần có sự chung tay góp sức của mỗi cá nhân và cộng đồng trong việc phòng tránh lũ lụt hiệu quả.

• Theo dõi thông tin dự báo thời tiết: Cập nhật thường xuyên thông tin dự báo, cảnh báo lũ lụt từ các cơ quan chức năng để chủ động phòng tránh.
• Lập kế hoạch phòng chống lũ lụt: Xác định khu vực an toàn trong nhà, chuẩn bị các vật dụng cần thiết như lương thực, nước uống, thuốc men, đèn pin,…
• Học các kỹ năng sơ cấp cứu và thoát hiểm: Tham gia các khóa tập huấn về sơ cấp cứu và thoát hiểm trong lũ lụt để biết cách xử lý tình huống khi xảy ra sự cố.
• Giữ gìn vệ sinh môi trường: Không vứt rác thải bừa bãi, tham gia các hoạt động trồng cây xanh để hạn chế tình trạng sạt lở đất, góp phần bảo vệ môi trường.
• Tham gia các hoạt động phòng chống lũ lụt do địa phương tổ chức: Hỗ trợ xây dựng đê điều, cống thoát nước để ứng phó lũ lụt hiệu quả.
• Tuân thủ các quy định về phòng chống lũ lụt: Không lấn chiếm sông, hồ, không khai thác rừng bừa bãi, chấp hành các quy định về di dời khi có yêu cầu từ chính quyền địa phương.

Những trận lũ lụt lịch sử ở Việt Nam

Lịch sử Việt Nam ghi nhận nhiều trận lũ lụt kinh hoàng, để lại những dấu ấn đau thương trong ký ức người dân. Dưới đây là thống kê cụ thể:

1. Lũ lụt năm 1971

Lũ lụt đồng bằng sông Hồng năm 1971, hay còn gọi là “Trận hồng thủy kinh hoàng nhất lịch sử”, là một trong những trận lớn nhất và gây thiệt hại nặng nề nhất trong lịch sử Việt Nam. Xảy ra từ ngày 18 đến ngày 28 tháng 8 năm 1971, hiện tượng cực đoan này đã nhấn chìm phần lớn đồng bằng sông Hồng, gây thiệt hại to lớn về người và tài sản.

Trận lũ này đã làm thiệt mạng hơn 10.000 người, hàng chục nghìn người mất tích và hàng triệu người bị ảnh hưởng, hơn 1 triệu ha hoa màu bị mất trắng, hàng ngàn ngôi nhà đổ sập hoàn toàn…

2. Lũ quét Huế năm 1999

Được mệnh danh là “đại hồng thủy”, đây là trận lũ quét kinh hoàng nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam. Mưa lớn xối xả trong nhiều giờ khiến nước từ các khe suối đổ về thành phố Huế với tốc độ khủng khiếp.

Lũ quét đã làm thiệt mạng 352 người, 21 người mất tích và hàng trăm người bị thương. Đã có hơn 41.000 ngôi nhà bị sập đổ hoặc hư hỏng nặng, hàng chục nghìn ha hoa màu bị mất trắng, hệ thống giao thông, điện nước bị tê liệt. Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế do lũ quét gây ra lên tới hơn 1.700 tỷ đồng.

3. Lũ lụt đồng bằng sông Cửu Long năm 2000

Do ảnh hưởng của bão số 9 và áp thấp nhiệt đới, khu vực đồng bằng sông Cửu Long đã hứng chịu mưa lớn liên tục trong nhiều ngày. Nước từ các sông, suối dâng cao nhanh chóng, vượt quá khả năng chịu đựng của hệ thống đê điều, dẫn đến vỡ đê trên diện rộng.

Trận lũ năm 2000 đã làm thiệt mạng hơn 700 người, hàng nghìn người mất tích và thương vong. Thiệt hại do thiên tai gây ra về nhà cửa, mùa màng ước tính khoảng 4000 tỷ đồng.

4. Lũ lụt Hà Nội năm 2008

Lũ lụt lớn nhất ở Hà Nội năm 2008 gây thiệt hại nặng nề nhất trong lịch sử thủ đô. Xảy ra từ ngày 31 tháng 10 đến ngày 3 tháng 11 năm 2008, hiện tượng thiên tai này đã nhấn chìm nhiều khu vực ở Hà Nội, gây thiệt hại to lớn về người và tài sản.

Hậu quả là 17 người thiệt mạng, 16 người mất tích và hàng nghìn người bị ảnh hưởng. Hơn 10.000 ngôi nhà bị ngập lụt, nhiều tuyến đường, cầu cống bị hư hỏng, hệ thống điện nước không thể sử dụng.

5. Lũ lụt miền Trung năm 2010 – 2013

Giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2013, miền Trung Việt Nam phải đối mặt với chuỗi lũ lụt kinh hoàng, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Đây được xem là một trong những thảm họa thiên nhiên dai dẳng và khốc liệt nhất trong lịch sử hiện đại của khu vực.

Trong suốt 4 năm có hơn 1.000 người thiệt mạng, hàng nghìn người mất tích. Thiệt hại về tài sản bao gồm hơn 250.000 ha hoa màu bị hư hại, hơn 200.000 ngôi nhà bị sập đổ hoặc hư hỏng nặng.

Một số câu hỏi thường gặp

Dưới đây là phần trả lời một số câu hỏi thường gặp của bạn đọc về hiện tượng lũ lụt:

Tại sao mưa nhiều ở miền Trung?

Miền Trung thường xuyên mưa nhiều là do chịu ảnh hưởng của dải hội tụ nhiệt đới, gió Đông từ biển kết hợp với không khí lạnh gây mưa.

Tại sao bờ biển miền Trung lại bị sạt lở mạnh?

Miền Trung có nhiều con sông lớn đổ ra biển, khi vào mùa mưa bão, lượng nước lớn ở thượng nguồn sông chảy xuống của biển với cường độ mạnh, gây ra sạt lở đất. Chưa kể nơi đây có nhiều đoạn bờ biển nằm trực diện theo hướng sóng đánh, dễ bị bào mòn.

Lũ lụt ở miền Trung thường xảy ra khi nào?

Lũ lụt ở miền Trung thường xảy ra từ tháng 7 tới tháng 12.

Lời kết

Hy vọng rằng website Khí Hậu Việt đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về hiện tượng lũ lụt là gì, nguyên nhân hình thành lũ lụt ra sao… Lũ lụt là thiên tai nguy hiểm, nhưng có thể phòng tránh được nếu chúng ta có ý thức và chủ động thực hiện các biện pháp phòng chống hiệu quả.