Bão, áp thấp nhiệt đới là gì? Nguyên nhân hình thành và ảnh hưởng

Bão, áp thấp nhiệt đới là gì? Đây là những hiện tượng thời tiết cực đoan, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống của hàng triệu người trên khắp thế giới. Đi sâu vào việc tìm hiểu nguyên nhân, đặc điểm của chúng, cùng với những biện pháp để giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ cộng đồng khỏi những hiểm họa thiên nhiên này.

Bão là gì? 

Bão là một hệ thống thời tiết khí áp thấp, có quy mô lớn, được đặc trưng bởi gió mạnh xoáy quanh một trung tâm áp suất thấp và thường kèm theo mưa lớn, sấm sét và đôi khi là lốc xoáy.

Được hình thành chủ yếu ở các vùng biển nhiệt đới và có thể di chuyển vào đất liền, gây ra những thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và con người. Hiện tượng này được phân loại dựa trên sức gió và áp suất trung tâm, với các loại như bão nhiệt đới, áp thấp nhiệt đới và siêu bão.

Các đặc điểm của bão mà bạn cần biết

Bão khiến con người sợ hãi mỗi khi xuất hiện với sức tàn phá hủy diệt. Một số điểm đặc trưng của hiện tượng này có thể kể đến như sau:

• Hệ thống áp suất thấp: Tâm bão (còn gọi là mắt bão), là khu vực có áp suất thấp nhất. Áp suất không khí trong nó có thể giảm xuống mức rất thấp, tạo điều kiện cho không khí xung quanh bị hút vào và xoáy quanh tâm.
• Gió xoáy mạnh: Gió xoáy mạnh xung quanh mắt bão do hiệu ứng Coriolis, tạo ra cấu trúc xoáy đặc trưng. Tốc độ gió trong các cơn cuồng phong mạnh có thể vượt qua 119 km/h (74 dặm/giờ) và trong trường hợp các siêu bão, tốc độ lên đến hơn 240 km/h (150 dặm/giờ).
• Mây và mưa lớn: Hiện tượng này kèm theo các đám mây dày đặc và mưa lớn do không khí ẩm bị nâng lên và ngưng tụ khi tiếp xúc với không khí lạnh hơn trong tầng đối lưu. Điều đó dẫn đến lượng mưa lớn trong một khoảng thời gian ngắn, gây lũ lụt và sạt lở đất.
• Sóng biển và triều cường: Khi di chuyển qua các vùng biển, nó tạo ra các cơn sóng lớn và mực nước biển dâng, gây ngập lụt ven và xói mòn.

Nguyên nhân hình thành bão xuất phát từ đâu?

Bão hình thành từ một loạt các yếu tố khí tượng và đại dương kết hợp, đặc biệt ở các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Một trong những nguyên nhân gây ra bão là nhiệt độ bề mặt biển cao. Khi nước biển ấm bốc hơi, nó tạo ra một lượng lớn không khí ẩm và khi không khí đó bốc lên, nó ngưng tụ thành mây và mưa, giải phóng nhiệt ẩn, từ đó cung cấp năng lượng thêm cho cơn bão.

Hiệu ứng Coriolis, do sự quay của Trái Đất, tạo ra sự xoáy của không khí xung quanh tâm áp suất thấp. Vòng xoáy này tạo ra cấu trúc xoắn ốc đặc trưng của bão. Tuy nhiên, sự hình thành và phát triển của nó còn phụ thuộc vào sự ổn định của tầng khí quyển.

Nếu tầng khí quyển phía trên không có sự ổn định, các luồng gió mạnh có thể phá vỡ cấu trúc của bão, ngăn chặn sự phát triển của nó.

Cuối cùng, yếu tố quan trọng khác là sự tồn tại của một hệ thống áp suất thấp ban đầu, thường là các sóng nhiệt đới hoặc vùng đối lưu mạnh. Khi các yếu tố này kết hợp với nhau trong điều kiện thuận lợi, một cơn bão có thể hình thành và phát triển mạnh mẽ, gây ra những hiện tượng thời tiết cực đoan và thiệt hại nghiêm trọng.

Áp thấp nhiệt đới là gì?

Áp thấp nhiệt đới là một hệ thống khí áp thấp phát triển ở các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc trưng bởi gió xoáy quanh tâm có cường độ yếu hơn so với các loại bão nhưng vẫn có khả năng gây mưa lớn và gió mạnh. Hiện tượng này thường là giai đoạn phát triển ban đầu của một cơn cuồng phong hoặc siêu bão.

Đặc điểm của áp thấp nhiệt đới có gì độc đáo?

Tâm của áp thấp nhiệt đới là một khu vực có áp suất không khí thấp, nơi không khí từ các vùng xung quanh bị hút vào, tạo ra một hệ thống xoáy.

Gió trong hệ thống thời tiết áp thấp xoáy quanh tâm theo chiều ngược kim đồng hồ ở bán cầu Bắc và theo chiều kim đồng hồ ở bán cầu Nam. Tốc độ gió trong hiện tượng này thường dao động từ 37 đến 63 km/h (23 đến 39 dặm/giờ).

Áp thấp nhiệt đới thường kèm theo mưa lớn do không khí ẩm bị nâng lên và ngưng tụ. Lượng mưa lớn có thể gây lũ lụt, đặc biệt ở các khu vực đất liền và vùng ven biển.

Nguyên nhân gây ra áp thấp nhiệt đới

Áp thấp nhiệt đới hình thành như thế nào? Tương tự như bão, áp thấp nhiệt đới hình thành do sự bất ổn định trong khí quyển, đặc biệt ở tầng đối lưu, tạo điều kiện thuận lợi cho không khí nóng ẩm bốc lên và ngưng tụ.

Thường thì, sự bất ổn định này được thúc đẩy bởi các bức sóng hoặc các vùng đối lưu mạnh, đóng vai trò khởi đầu cho quá trình hình thành thời tiết cực đoan nói trên.

Khi các điều kiện trên kết hợp với một hệ thống áp suất thấp ban đầu, hệ thống này có thể phát triển thành áp thấp nhiệt đới gây ra mưa lớn, gió mạnh và sóng biển cao, ảnh hưởng đến các khu vực mà nó đi qua.

So sánh bão và áp thấp nhiệt đới

Bão là một hệ thống thời tiết mạnh mẽ với gió mạnh và mưa lớn, tốc độ gió duy trì tối thiểu 118 km/h, gây ra thiệt hại lớn về người và của. Trong khi đó, áp thấp nhiệt đới là một hệ thống thời tiết yếu hơn với tốc độ gió duy trì tối đa 61 km/h.

Phạm vi ảnh hưởng của bão rất rộng lớn, có thể kéo dài từ vài trăm đến hàng nghìn km, gây ảnh hưởng đến một khu vực rộng lớn và nhiều cộng đồng khác nhau.

Ngược lại, áp thấp nhiệt đới có kích thước nhỏ hơn và phạm vi ảnh hưởng hạn chế hơn, đa phần chỉ ảnh hưởng đến một khu vực nhỏ và ít gây ra thiệt hại diện rộng.

Quá trình hình thành của bão và áp thấp nhiệt đới cũng có sự khác biệt. Bão hình thành từ các vùng áp thấp nhiệt đới khi điều kiện thuận lợi như nhiệt độ nước biển ấm, làm tăng cường độ của chúng.

Áp thấp nhiệt đới thì hình thành từ các đợt mưa giông và chỉ phát triển thành bão nếu gặp điều kiện thuận lợi.

Cấu trúc của bão và áp thấp nhiệt đới cũng khác nhau. Bão thường có mắt bão rõ ràng và thành mắt bão, nơi gió mạnh nhất xảy ra tạo ra một hệ thống rất đặc trưng và dễ nhận biết.

Ngược lại, áp thấp nhiệt đới không có mắt bão rõ ràng và cấu trúc ít rõ ràng hơn, khiến chúng khó phân biệt hơn so với bão.

Biện pháp phòng chống bão & áp thấp hiệu quả

Để phòng chống bão và áp thấp nhiệt đới hiệu quả cần thực hiện một loạt biện pháp chủ động và kịp thời.

Trước tiên, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc chuẩn bị trước khi bão đến là rất cần thiết. Chính quyền địa phương cần cung cấp thông tin dự báo thời tiết chính xác và kịp thời cũng như hướng dẫn cụ thể về các biện pháp an toàn cho người dân.

Hệ thống cảnh báo sớm và truyền thông nên được triển khai để đảm bảo mọi người có thể nhận được thông tin nhanh nhất

Bên cạnh đó, việc xây dựng và cải thiện cơ sở hạ tầng như đê điều, hệ thống thoát nước và các công trình phòng tránh lũ lụt cũng rất quan trọng để giảm thiểu thiệt hại.

Nhà cửa và các công trình cần được thiết kế và xây dựng chắc chắn, chịu được sức gió mạnh và mưa lớn. Nên có kế hoạch sơ tán và các khu vực trú ẩn an toàn cho người dân khi có bão đến.

Việc trang bị các thiết bị cứu hộ, dự trữ lương thực, nước uống và các nhu yếu phẩm cần thiết cũng là một phần không thể thiếu trong công tác chuẩn bị.

Đồng thời, các tổ chức, lực lượng cứu hộ và y tế cần được huấn luyện và trang bị đầy đủ để có thể ứng phó kịp thời với các tình huống khẩn cấp.

Hậu quả của bão và áp thấp nhiệt đới như thế nào?

Bão và áp thấp nhiệt đới gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với cả con người và môi trường. Những cơn bão này thường đi kèm với gió mạnh và mưa lớn có thể dẫn đến những thiệt hại đáng kể như phá hủy hoặc hư hại nặng nề cho nhà cửa, cơ sở hạ tầng và vùng đất canh tác.

Đặc điểm của bão ở nước ta gây ra nguy cơ tai nạn và thương vong, cùng với việc làm giảm năng suất nông nghiệp và phát triển kinh tế địa phương.

Ngoài ra, nó cũng gây xói mòn đất và ô nhiễm môi trường nước, làm suy giảm đáng kể chất lượng môi trường sống và các hệ sinh thái địa phương. Để lại hậu quả tâm lý và xã hội không nhỏ khi những cơn cuồng phong này làm mất mát tài sản, người thân và nguồn sống của cộng đồng.

Do đó, việc chuẩn bị kỹ lưỡng, cảnh báo sớm và ứng phó hiệu quả là cần thiết để giảm thiểu hậu quả của bão và bảo vệ an toàn cho mọi người trong các vùng bị ảnh hưởng.

Tra cứu Việt Nam nằm trong đới khí hậu nào để hiểu rõ những ảnh hưởng của bão tác động tới từng khu vực của nước ta.

Các câu hỏi thường gặp về bão

Dưới đây là các câu hỏi liên quan đến hiện tượng trên được tổng hợp và giải thích:

Bão nhiệt đới là gì?

Bão nhiệt đới (còn gọi là xoáy thuận nhiệt đới) là hệ thống khí áp thấp lớn, hình thành trên các vùng biển, có gió mạnh xoáy quanh một tâm áp suất thấp và thường kèm theo mưa lớn.

Giông bão là gì?

Đây là hiện tượng thời tiết mạnh mẽ, bao gồm sấm sét, mưa lớn và gió mạnh, thường xảy ra do sự bất ổn định trong khí quyển.

Mắt bão là gì?

Mắt bão là vùng trung tâm của cơn cuồng phong, có áp suất thấp nhất và thường yên tĩnh, với gió yếu và trời trong xanh so với vùng xung quanh.

Bão ở Việt Nam có đặc điểm nào?

Bão ở Việt Nam thường hình thành từ Biển Đông, di chuyển từ phía Đông sang phía Tây, gây mưa lớn, gió mạnh và lũ lụt nghiêm trọng. Đặc điểm của mùa này chậm dần từ Bắc vào Nam.

Ở Việt Nam vùng nào ít chịu ảnh hưởng của bão?

Vùng Nam Bộ và khu vực Tây Nguyên của Việt Nam ít chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão so với các vùng duyên hải miền Trung và Bắc Bộ.

Kết luận

Bão và áp thấp nhiệt đới là gì sẽ được giải thích là những hiện tượng thời tiết nguy hiểm, gây thiệt hại lớn về người và của. Hiểu rõ nguyên nhân và dấu hiệu của chúng giúp chuẩn bị và ứng phó hiệu quả. Cần nâng cao nhận thức và tăng cường hệ thống dự báo mùa bão ở Việt Nam để giảm thiểu tác động tiêu cực mà nó gây ra.